Ogród Gai

Ogród Gai podzie­lo­ny jest na trzy czę­ści. Roz­dział 1 sta­no­wi wpro­wa­dze­nie do idei ogro­du jako eko­sys­te­mu. Roz­dział 2 przed­sta­wia uprosz­czo­ny prze­wod­nik po poję­ciach z dzie­dzi­ny eko­lo­gii, któ­re ogrod­ni­cy mogą zasto­so­wać w celu prze­sta­wie­nia swo­ich dzia­łek na tory dzia­ła­nia przy­ro­dy. Bez oba­wy – czy­tel­nik ma w rękach nie pod­ręcz­nik, ale prze­wod­nik po ogrod­nic­twie, więc nie będę wcho­dził w tech­nicz­ne szcze­gó­ły. Podam nato­miast wie­le przy­kła­dów tego, jak zasa­dy per­ma­kul­tu­ry dzia­ła­ją w prak­ty­ce. Następ­nie, w roz­dzia­le 3 opi­su­ję pro­ces pro­jek­to­wa­nia i tech­ni­ki uży­wa­ne w zało­że­niach ogro­du eko­lo­gicz­ne­go. Więk­szość z tych pomy­słów będzie zna­na oso­bom, któ­re mia­ły stycz­ność z per­ma­kul­tu­rą, ale dla osób z tra­dy­cyj­nym wykształ­ce­niem ogrod­ni­czym mogą one sta­no­wić nowość.

Prze­cho­dząc od teo­rii do prak­ty­ki, w czę­ści II tej książ­ki zaj­mie­my się poszcze­gól­ny­mi frag­men­ta­mi eko­lo­gicz­nych ogro­dów. Kolej­ne roz­dzia­ły poświę­co­ne będą gle­bie (roz­dział 4), wodzie (roz­dział 5), rośli­nom (roz­dział 6) i zwie­rzę­tom (roz­dział 7), w uję­ciu odmien­nym od tego, któ­re sto­su­je się w więk­szo­ści ksią­żek o ogrod­nic­twie. Zamiast postrze­gać gle­bę, wodę, rośli­ny i zwie­rzę­ta jako sta­tycz­ne obiek­ty, któ­ry­mi moż­na mani­pu­lo­wać w celu osią­gnię­cia wła­snych celów, potrak­tu­je­my je jako dyna­micz­ne, sta­le ewo­lu­ują­ce ele­men­ty, posia­da­ją­ce wła­sne jako­ści, któ­re trze­ba zro­zu­mieć, aby móc z nimi sku­tecz­nie pra­co­wać, w ści­słym powią­za­niu z wszyst­ki­mi inny­mi ele­men­ta­mi w ogrodzie.

Część III poka­zu­je jak z ele­men­tów ogro­du stwo­rzyć dział­ko­wy eko­sys­tem. Roz­dział 8 roz­po­czy­na się od omó­wie­nia pro­stych tech­nik wspól­ne­go nasa­dza­nia, a potem poka­zu­je, jak two­rzyć poli­kul­tu­ry (będą­ce mie­sza­ni­ną kil­ku lub wie­lu współ­dzia­ła­ją­cych ze sobą roślin) oraz zapro­jek­to­wa­ne przez czło­wie­ka spo­łecz­no­ści roślin, czy­li gil­die. Roz­dział 9 oma­wia kil­ka metod pro­jek­to­wa­nia ogro­do­wych gil­dii. Na pod­sta­wie dwóch poprzed­nich roz­dzia­łów, w roz­dzia­le 10 opi­su­ję jak z roślin i gil­dii stwo­rzyć wie­lo­war­stwo­wy las owo­co­wy bądź ogród leśny. Roz­dział 11 przed­sta­wia stra­te­gie i tech­ni­ki sto­so­wa­ne w obli­czu szcze­gól­nych wyzwań, przed któ­ry­mi sto­ją miesz­kań­cy miast. Ostat­ni roz­dział wyja­wia spo­sób, w jaki te ogro­dy zaczy­na­ją żyć wła­snym życiem i osią­ga­ją doj­rza­łość samo­wy­star­czal­nych minie­ko­sys­te­mów, będą­cych czymś o wie­le więk­szym niż zale­d­wie suma ich ele­men­tów. W roz­dzia­le tym przed­sta­wiam rów­nież kil­ka wska­zó­wek i tech­nik słu­żą­cych przy­spie­sze­niu tego procesu.

Głów­na część tej książ­ki obja­śnia idee sta­no­wią­ce pod­ło­że eko­lo­gicz­ne­go ogro­du i poka­zu­je przy­kła­dy dzia­ła­nia tych idei w prak­ty­ce. Kon­kret­ne tech­ni­ki są zazwy­czaj wyróż­nio­ne z tek­su w ram­kach, tak aby łatwo było je odszu­kać. Dodat­ko­wo książ­ka zawie­ra listę roślin odno­szą­cych się do idei opi­sa­nych w tek­ście (gatun­ków przy­cią­ga­ją­cych owa­dy, roślin odpor­nych na suszę itp.). Załącz­nik zawie­ra wiel­ką tabe­lę poży­tecz­nych roślin wraz z ich charakterystyką.

Wie­le tech­nik i pomy­słów przed­sta­wio­nych w tej książ­ce moż­na użyć odręb­nie, jako spo­so­by zwięk­sze­nia plo­nów w kon­wen­cjo­nal­nym ogro­dzie, bądź uczy­nie­nia go przy­jaź­niej­szym dla śro­do­wi­ska. Nie ma nic złe­go w łącze­niu róż­nych ele­men­tów tych idei i sto­so­wa­niu jedy­nie tych, któ­re łatwo jest użyć w zasta­nym ogro­dzie. Tech­ni­ki te mają jed­nak tak­że wymiar syner­gicz­ny: im wię­cej z nich zasto­su­je­my w prak­ty­ce, tym sku­tecz­niej będą one dzia­łać w celu stwo­rze­nia ści­śle powią­za­ne­go wewnętrz­nie, kom­plet­ne­go śro­do­wi­ska, sta­no­wią­ce­go coś wię­cej niż jedy­nie sumę swo­ich czę­ści. Takie odpor­ne, dyna­micz­ne dział­ko­we eko­sys­te­my dzia­ła­ją jak dzi­kie obsza­ry natu­ry, jed­no­cze­śnie zaspo­ka­ja­jąc nasze potrze­by i zmniej­sza­jąc nasze zapo­trze­bo­wa­nie na kur­czą­ce się zaso­by naszej planety.

Toby Hemen­way
tłum. Kata­rzy­na Byłów

Toby Hemen­way był auto­rem pierw­szej waż­nej książ­ki poświę­co­nej per­ma­kul­tu­rze w Ame­ry­ce Pół­noc­nej, Gaia’s Gar­den: A Guide to Home-Sca­le Per­ma­cul­tu­re, jak rów­nież The Per­ma­cul­tu­re City. Po uzy­ska­niu dyplo­mu z bio­lo­gii od Tufts Uni­ver­si­ty, Toby przez wie­le lat pra­co­wał jako badacz w dzie­dzi­nie gene­ty­ki i immu­no­lo­gii, naj­pierw w labo­ra­to­riach aka­de­mic­kich na Harvar­dzie i na Uni­ver­si­ty of Washing­ton w Seat­tle, a następ­nie w Immu­nex, dużej fir­mie zaj­mu­ją­cej się bio­tech­no­lo­gią medycz­ną. Mniej wię­cej w tym cza­sie, nie­za­do­wo­lo­ny z kie­run­ku w jakim podą­ża bio­tech­no­lo­gia, odkrył per­ma­kul­tu­rę, podej­ście pro­jek­to­we opar­te na zasa­dach etycz­nych, któ­re two­rzy zrów­no­wa­żo­ne kra­jo­bra­zy, sie­dli­ska i miej­sca pra­cy. To był prze­ło­mo­wy moment w jego karie­rze, odtąd Toby i jego żona poświę­ci­li się budu­jąc per­ma­kul­tu­rę wiej­ską w połu­dnio­wym Ore­go­nie. W latach 1999–2004 Toby był redak­to­rem naczel­nym Per­ma­cul­tu­re Acti­vist cza­so­pi­sma poświę­co­ne­go eko­lo­gicz­nym pro­jek­tom i zrów­no­wa­żo­ne­mu roz­wo­jo­wi. Uczył per­ma­kul­tu­ry, kon­sul­to­wał i wykła­dał na temat eko­lo­gicz­ne­go desi­gnu w całym kra­ju, a jego tek­sty poja­wi­ły się w cza­so­pi­smach takich jak Who­le Earth Review, Natu­ral Home i Kit­chen Gar­de­ner. Toby zmarł w 2016 roku.