Wprowadzenie do permakultury

Przed­mo­wa
Czym jest Permakultura
Wpro­wa­dze­nie
1. Zasa­dy Per­ma­kul­tu­ry 1.1. Wstęp 1.2. Umiej­sca­wia­nie rela­cyj­ne 1.3. Każ­dy ele­ment speł­nia wie­le funk­cji 1.4. Każ­dą waż­ną funk­cję speł­nia wie­le ele­men­tów 1.5. Pla­no­wa­nie wydaj­ne­go wyko­rzy­sta­nia ener­gii 1.6. Wyko­rzy­sta­nie zaso­bów bio­lo­gicz­nych 1.7. Obieg ener­gii 1.8. Inten­syw­ne sys­te­my na małą ska­lę 1.8. Przy­spie­sze­nie suk­ce­sji i ewo­lu­cji 1.10. Róż­no­rod­ność 1.11. Efek­ty kra­wę­dzi 1.12. Zasa­dy wyni­ka­ją­ce z nasta­wie­nia 1.13. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura 
2. Ogól­ne zasa­dy pro­jek­to­wa­nia tere­nu 2.1. Wstęp 2.2. Roz­po­zna­nie zaso­bów 2.3. Ukształ­to­wa­nie tere­nu (topo­gra­fia) 2.4. Kli­mat i mikro­kli­mat 2.5. Gle­by 2.6. Woda 2.7. Roz­miesz­cze­nie waż­nej infra­struk­tu­ry 2.8. Pro­jek­to­wa­nie z myślą o kata­stro­fach 2.8. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
3. Zro­zu­mieć wzor­ce 3.1. Wstęp 3.2. Wzor­ce natu­ry 3.3. Wzor­ce w pro­jek­to­wa­niu 3.4. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
4. Budow­le 4.1. Wstęp 4.2. Dom w kli­ma­cie umiar­ko­wa­nym 4.3. Dom w stre­fie tro­pi­kal­nej 4.4. Dom w kli­ma­cie suchym 4.5. Zie­lo­ne domy 4.6. Odpa­dy gospo­dar­stwa domo­we­go jako zaso­by 4.7. Stra­te­gie tech­no­lo­gicz­ne 4.8. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
5. Pro­jek­to­wa­nie przy­do­mo­we­go ogro­du 5.1. Wstęp 5.2. Układ ogro­du 5.3. Ogród bły­ska­wicz­ny 5.4. Miej­ski i pod­miej­ski ogród per­ma­kul­tu­ro­wy 5.5. Pro­jekt ogro­du dla zim­ne­go kli­ma­tu 5.6. Ogro­dy w stre­fie tro­pi­kal­nej 5.7. Ogro­dy w stre­fach suchych 5.8. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
6. Sady, agro­le­śnic­two, upra­wy zbo­żo­we 6.1. Sady 6.2. Upra­wy leśne 6.3. Upra­wy roślin zbo­żo­wych i bobo­wa­tych 6.4. Pali­wa z gospo­dar­stwa 6.5. Sys­te­my komer­cyj­ne 6.6. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
7. Zwie­rzę­ta w per­ma­kul­tu­rze i akwa­kul­tu­ra 7.1. Wstęp 7.2. Zwie­rzę­ta ze stre­fy I 7.3. Sys­te­my cho­wu dro­biu 7.4. Sys­te­my cho­wu świń 7.5. Kozy 7.6. Upra­wy pastwi­sko­we i duże sys­te­my pro­duk­cji pasz dla zwie­rząt 7.7. Akwa­kul­tu­ra i tere­ny pod­mo­kłe 7.8. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
8. Stra­te­gie miej­skie i wspól­no­to­we 8.1. Upra­wa żyw­no­ści w mia­stach 8.2. Pro­jek­to­wa­ne obsza­ry pod­miej­skie (osiedla–wioski) 8.3. Wspól­no­to­wy recy­kling odpa­dów 8.4. Wspól­no­to­wa upra­wa zie­mi 8.5. Eko­no­mia we wspól­no­tach 8.6. Etycz­na inwe­sty­cja 8.7. Wspól­no­ta per­ma­kul­tu­ro­wa 8.8. Biblio­gra­fia i dodat­ko­wa literatura
Doda­tek A: Wybra­ne, uży­tecz­ne w per­ma­kul­tu­rze rośliny
Doda­tek B: Lista gatun­ków z podzia­łem na przy­dat­ne kategorie
Doda­tek C: Pol­ski i łaciń­ski spis nazw roślin
Doda­tek D: Słow­nik pojęć
Doda­tek E: Dwa per­ma­kul­tu­ro­we projekty
Noty biograficzne
O wydawnictwach
Indeks

Bill Mol­li­son (1928–2016) pre­kur­sor i współ­twór­ca per­ma­kul­tu­ry; uro­dził się w małej rybac­kiej wio­sce Stan­ley w Tasma­nii. Gdy miał 15 lat, porzu­cił naukę w szko­le, by pomóc rodzi­nie w pro­wa­dze­niu pie­kar­ni. Nie­dłu­go potem został ryba­kiem łowią­cym reki­ny, póź­niej pra­co­wał jako leśni­czy, mły­narz, tra­per i przy­rod­nik. W 1954 roku zaczął pra­cę w Oddzia­le Badań nad Fau­ną i Flo­rą Orga­ni­za­cji Badań Nauko­wych i Prze­my­sło­wych Wspól­no­ty Naro­dów (Com­mon­we­alth Scien­ti­fic and Indu­strial Rese­arch Orga­ni­sa­tion, CSIRO) i przez następ­ne dzie­więć lat, jako star­szy urzęd­nik ds. tech­nicz­nych, pro­wa­dził bada­nia nad sta­nem rol­nic­twa i lasów odle­głych czę­ści Austra­lii. W 1963 roku peł­nił obo­wiąz­ki kusto­sza Muzeum Tasma­nii, po czym wró­cił do pra­cy w tere­nie jako czło­nek Komi­sji ds. Rybo­łów­stwa Śród­lą­do­we­go, w któ­rej zaj­mo­wał się bada­niem nad ujścia­mi rzek i fau­ną dróg wodnych.

W 1966 roku wró­cił do for­mal­nej edu­ka­cji, jed­no­cze­śnie utrzy­mu­jąc się z naj­róż­niej­szych doryw­czych zajęć: poga­nia­cza bydła, bram­ka­rza na zaba­wach tanecz­nych, poła­wia­cza reki­nów i nauczy­cie­la w eks­klu­zyw­nych szko­łach dla dziew­cząt. Stu­dio­wał m.in. bio­ge­ogra­fię i psy­cho­lo­gię spo­łecz­ną, a po uzy­ska­niu dyplo­mu został wykła­dow­cą stu­diów dok­to­ranc­kich na Uni­wer­sy­te­cie Tasmań­skim na kie­run­ku ochro­na śro­do­wi­ska, a głów­nym obsza­rem jego zain­te­re­so­wań w tym cza­sie było oddzia­ły­wa­nie śro­do­wi­ska na zacho­wa­nia popu­la­cji krę­gow­ców. Na uczel­ni tej pro­wa­dził opra­co­wa­ny przez sie­bie kurs, w któ­rym łączył osią­gnię­cia psy­cho­lo­gii stre­su z wie­dzą na temat funk­cjo­no­wa­nia ukła­du hor­mo­nal­ne­go. W 1974 roku wspól­nie z Davi­dem Holm­gre­nem, wów­czas stu­den­tem tego uni­wer­sy­te­tu, opra­co­wał kon­cep­cję per­ma­kul­tu­ry, któ­ra sta­ła się pod­sta­wą ich książ­ki Per­ma­cul­tu­re One.

Porzu­ciw­szy karie­rę aka­de­mic­ką, Mol­li­son zało­żył w 1978 roku Insty­tut Per­ma­kul­tu­ry i wydaw­nic­two Taga­ri Publi­ca­tions, by cał­ko­wi­cie poświę­cić się pro­pa­go­wa­niu zasad i stra­te­gii per­ma­kul­tu­ry na świe­cie. Swo­ją wie­dzę prze­ka­zał tysiąc­om stu­den­tów, pro­jek­to­wał, zakła­dał i finan­so­wał nie­zli­czo­ną licz­bę pro­jek­tów, wspól­not i insty­tu­tów na wszyst­kich kon­ty­nen­tach. Na mię­dzy­na­ro­do­wych kon­fe­ren­cjach poświę­co­nych zrów­no­wa­żo­ne­mu roz­wo­jo­wi czę­sto wygła­szał prze­mó­wie­nia pro­gra­mo­we. Napi­sał wie­le arty­ku­łów, pro­gra­mów, rapor­tów i zale­ceń doty­czą­cych pro­jek­tów gospo­darstw, sku­pisk miej­skich i funk­cjo­no­wa­nia insty­tu­cji pań­stwo­wych. Jest lau­re­atem licz­nych nagród, takich jak:
● Ste­ward of Susta­ina­ble Agri­cul­tu­re, USA, 1966,
● The Bank­sia Envi­ron­men­tal Award Austra­lia, 1994, przy­zna­na za pro­mo­wa­nie zrów­no­wa­żo­nych sys­te­mów na świecie,
● Out­stan­ding Austra­lian Achie­ver Award, 1993,
● Vavi­lov Medal, Moskwa, 1991, medal Rosyj­skiej Aka­de­mii Nauk Rol­ni­czych za wkład w roz­wój rol­nic­twa zrów­no­wa­żo­ne­go i sys­te­mów wspólnotowych,
● hono­ro­we człon­ko­stwo Rosyj­skiej Aka­de­mii Nauk Rol­ni­czych, 1991, wyróż­nie­nie przy­zna­ne jako pierw­sze­mu obcokrajowcowi,
● Reco­no­ci­mien­to, Mek­syk, 1989, nagro­da przy­zna­na przez guber­na­to­ra sta­nu Sono­ra za pra­cę z bied­ny­mi rol­ni­ka­mi z obsza­rów wiej­skich i podmiejskich,
● Hono­ra­ry Fel­low of the Schu­ma­cher Socie­ty, Sur­rey, Wiel­ka Bry­ta­nia, 1989,
● Tree Tax Award, Holan­dia, 1988,
● Right Live­li­ho­od Award, 1981, nagro­da przy­zna­wa­na oso­bom, któ­re opra­co­wa­ły prak­tycz­ne i wzor­co­we roz­wią­za­nia powszech­nych pro­ble­mów spo­łecz­nych i śro­do­wi­sko­wych (nazy­wa­na alter­na­tyw­ną Nagro­dą Nobla).

Pod koniec lat dzie­więć­dzie­sią­tych Mol­li­son wyco­fał się z aktyw­no­ści dydak­tycz­nej, jed­nak do póź­ne­go wie­ku podró­żo­wał po świe­cie, pro­pa­gu­jąc swo­ją teo­rię zrów­no­wa­żo­nych sys­te­mów. Ostat­nie lata życia spę­dził w rodzin­nej Tasma­nii. Zmarł w wie­ku 88 lat.

Reny Mia Slay uczen­ni­ca i wie­lo­let­nia współ­pra­cow­ni­ca Bil­la Mol­li­so­na; wycho­wa­ła się na Wyspach Kana­ryj­skich. Jej ociec był nauczy­cie­lem i wła­ści­cie­lem gospo­dar­stwa warzyw­ne­go. Prze­pro­wa­dzi­ła się do Sta­nów Zjed­no­czo­nych, by tam roz­po­cząć stu­dia i we wcze­snych lat sie­dem­dzie­sią­tych zaan­ga­żo­wać się w ruch z powro­tem ku zie­mi (back to the land). Jest współ­au­tor­ką Home­ste­aders Hand­bo­ok, któ­ra pra­co­wa­ła sezo­no­wo w jed­nym z pierw­szych gospo­darstw eko­lo­gicz­nych z Kalifornii.

Po poby­cie zawo­do­wym w Mek­sy­ku tra­fi­ła do The Faral­lo­nes Insi­tu­te, któ­ry był pio­nier­skim ośrod­kiem dydak­tycz­nym i badaw­czym w dzie­dzi­nie tzw. odpo­wied­nich tech­no­lo­gii (appro­pria­te tech­no­lo­gy) i zrów­no­wa­żo­ne­go pro­jek­to­wa­nia. Była jed­no­cze­śnie kie­row­nicz­ką biu­ra, orga­ni­za­tor­ką warsz­ta­tów, prze­wod­nicz­ką wycie­czek i prak­ty­kant­ką w dzie­dzi­nie pro­jek­to­wa­nia tere­nów upraw­nych (edi­ble land­sca­ping). Zain­spi­ro­wa­na teo­rią par­ma­kul­tu­ry prze­pro­wa­dzi­ła się do Tasma­nii i zosta­ła „zagra­nicz­ną przed­sta­wi­ciel­ką” Bil­la Mol­li­so­na i orga­ni­za­tor­ką jego wyjaz­dów do Euro­py, Nowej Zelan­dii, Sta­nów Zjed­no­czo­nych i Nepa­lu, a tak­że objaz­dów po Austra­lii. Do 1998 Reny Slay kie­ro­wa­ła wydaw­nic­twem Taga­ri Publi­ca­tions. Przez wie­le lat ści­śle współ­pra­co­wa­ła z Bil­lem Mol­li­so­nem nad wyda­niem ksią­żek o per­ma­kul­tu­rze. Reny Mia Slay reali­zo­wa­ła się rów­nież w sztu­ce jako artyst­ka o usta­lo­nej renomie.